UNESCO Tescilli Gastronomi �ehri Afyonkarahisar

Afyonkarahisar & Afyon Kalesi

AFYONKARAH�SAR ;

�ç Bat� Anadolu ortas�nda kara, demir, hava yollar�n�n kesi�ti�i kav�ak noktas�nda bulunan �limiz Afyonkarahisar önemli bir merkezdir.

MÖ. 3000 y�l�ndan itibaren yakla��k 5000 y�ll�k bilinen tarihimizde Hitit, Frig, Yunan, Roma ve Bizans egemenli�inden sonra yakla��k 1200 y�l�ndan beri bize yurt olmu�tur. Ayr�ca ; Kurtulu� Sava��m�z� kesin Zafere ula�t�ran, Türk milletinin inanc� , ba��ms�zl�k a�k� ve mücadele azmini tarih sayfalar�na alt�n harflerle yazd�ran Ulu Önder Atatürk ve Silah Arkada�lar� ile Kahraman Mehmetçi�in Kocatepe' de gerçekle�tirdi�i Büyük Taarruza ev sahipli�i yapm�� ve dolay�s�yla Türkiye Cumhuriyetinin temelleri Afyonkarahisar ilinde at�lm��t�r.

Tarihsel ve Kültürel Zenginlikleri yan�nda Akda� gb. do�al güzellikleri ve zengin jeotermal kaynaklar� bulunan Afyonkarahisar son 10 y�lda "Termal Turizm" alan�nda önemli geli�meler katetmi�tir. Kapl�calar�m�zda bulunan üç, dört, be� y�ld�zl� otellerimize her y�l yenileri eklenmektedir. Mevcut eski tesislerimiz de ise iyile�tirme ve restorasyon çal��malar� sürmekte Kapl�calar�m�za çok fonksiyonlu termal Tatil köyü kapsam�nda düzenlemeler getirilmektedir. Y�l�n oniki ay� hizmet verebilen bir sektör olan Termal Turizm de ayr�ca çok say�da ikinci konut türende yap�la�malar h�zla devam etmektedir.

Jeolojik bir olu�um olan �scehisar, Döger, Seydiler bölgesindeki peri bacalar� bu yörelerdeki Frig kaya an�tlar�, mezarlar� �limiz merkezindeki Karahisar Kalesi ve eski evler camiler , arkeoloji müzesi görülmeye de�er kültürel varl�klar�m�zd�r. Tokal� Kanyon ile Akda� Tabiat Park� özellikle da�c�lar�n rabet etti�i do�al güzelliklerimizdir.

�limizin, do�al kültürel ve tarihsel zenginli�i ile birlikte kav�ak noktas�nda olmas� da ekonomik geli�mesinde yararl� olmaktad�r. �ekercilik, sucukçuluk, Afyonkarahisar'a iyi gelir getirmektedir. Ayr�ca �scehisar ilçemizdeki zengin mermer yataklar�n� i�letmek üzere o bölgede irili ufakl� çok say�da atölye vard�r. Bunun yan�nda Alkoid, �eker, Selüid, Un, Ya�, Yem, Çimento gibi sanayi yat�r�mlar� yan�nda son y�llarda Turizm gelirinin pay� artm��t�r.

Afyonkarahisar ilinin tarihi Hitit'lere kadar uzanmaktad�r. Hititlerden sonra bölgeye yerle�en Frig'ler zaman�nda yaz�l� belgelere geçiyor. �lk kez Frig'ya krall��ndan Akroneos kente ad�n� veriyor. Eski Yunan metinlerinde Akronio �eklinde geçen isim Romal�lardan kalan eski paralar ve latince yaz�larda Akronium olarak görülmektedir. Bizans egemenli�i s�ras�nda dilsel geli�imler sonucu Akroenos olarak adland�r�lmaktad�r.

Karahisar-� Sahip, Karahisar-� Delve, Sahibin Karahisar� ve Saipkarasker... Türkiye Cumhuriyeti'nin ilan�ndan sonra kente Afyonkarahisar bile�ik ismi verilmi�tir. Bir süre böyle kullan�lan isim, gerek resmi ve ticari yaz��malarda uzun görüldü�ünden ve gerekse halk dilinde k�salt�larak Afyonkarahisar denildi�inden dönü�üme u�ram��t�r. Afyonkarahisar, bilindi�i gibi gelincikgillerden ha�ha� ad�ndaki bitkinin, olgunla�mam�� ürününden elde edilen koyu renkli bir maddedir. Bay�lt�c� kokuya sahip bu madde, t�pta ilaç yap�m�nda kullan�labildi�i gibi, uyu�turucu madde olarakta gizlice tüketilir.

AFYONKARAH�SAR ADI NEREDEN GELM��T�R?

Afyonkarahisar Kalesi , �ehrin güneyinde, çok yüksek ve yalç�n bir da��n tepesindedir. Ad�n� dünyan�n olu�umunun dördüncü zaman diliminde bir yanarda� a�z�nda meydana gelen sarp kayalar üzerine kurulan kaleden (Karahisar) ve ilk defa "Synnada" antik kenti sikkelerin de kar��m�za ç�kan ha�ha� (Op�um-Afyonkarahisar)'dan alan Afyonkarahisar M.Ö. 2.000 y�llar�na kadar uzanan bir tarih �eridi ya�at�r.

�lk yerle�im izine, II. Mur�il'in Arzava seferinde kullan�ld��ndan bahsedilen ve Hapanova (Yüksek Tepe) olarak adland�r�lan Kale'de rastlamaktay�z. Günümüze kadar ula�an Hitit sur parçalar�ndan da buras�n�n Hititlerce ilk defa kullan�ld��n� ö�renmi� oluyoruz.

Hititlerden sonra Anadolu'da uygarl�k kurmu� olan Frigler'in izlerine, sarp kayal�k üzerinde tespit etti�imiz Frig mihrab�, sunu çukurlar�, Frig basamakl� suna�� gibi kayal��n zirvesinde bulunan Frig kaya tap�na��nda rastlamaktay�z. Sarp kayal�k üzerinde günümüze kadar korunarak gelmi� dinî amaçl� yap�lanmadan, buras�n�n Frigler döneminde dinî bir merkez olarak kullan�ld�� anla��lmaktad�r.

Roma ve Bizans döneminde Asya ve Anadolu eyaletine ba�l� bir yerle�im yeri olan ilimizin ad�, Akron�um (Yüksek Tepe)'dir. Bu dönemde, kapl�calar�, Frigya Salutaris (�ifal� Frigya) ad�yla ün yapm��t�r. Afyonkarahisar, as�l önemine "Selçuklular" döneminde kavu�mu�tur. Milâdî 1147-1157 y�llar� aras�nda Sultan I. Mesud'un emri ile "Karahisar" ad� ile tan�nan kalenin eteklerine, bir Türk boyu olan Kara�ar' lar yerle�tirildiler. Stratejik yollar�n kav�a��nda çok çetin bir kalesi bulunmas� dolay�s�yla, kale ile H�d�rl�k (kalenin güneyinde bulunan tepe) tepesi aras�ndaki yerle�im alan� çok k�sa sürede geni�lemi�tir. Bu geli�meyi h�zland�ran di�er bir olay da, Sultan I. Alâaddin Keykubat'�n tahta ç�kar ç�kmaz ba�latt�� yurt kalelerinin onar�m� s�ras�nda Afyonkarahisar Kalesi'nin de onar�lmas�n� buyurmas�d�r.

Sultan I.Alâaddin Keykubat, 1231 y�l�nda lalas� ve mimar� Bedrettin Gevherta�'� kale dizdar� olarak Afyonkarahisar'a gönderir. Gevherta�, kalenin burç ve bedenlerini onard�ktan sonra, yukar� Kale'de küçük minareli mozaik çini mihrapl� bir mescit ve onun do�u yan�na da bir saray yapt�r�r. Ayr�ca Alâaddin Medresesi adl� Hisarard� Medresesi'ni yapt�r�r. Sarp kayalar üzerindeki kalesi sa�lam ve güvenilir olan Afyonkarahisar'da Selçuklu Devleti'nin hazineleri saklan�r olmu� ve ad�na da "Karahisar-� Devle" denilmi�tir.Anadolu Selçuklu Devleti'nin 1243 Köseda� Sava�� sonras�nda Mo�ollar�n hâkimiyetine girmesiyle Afyonkarahisar'da Sahipata Beyli�i kurulmu�, daha sonra s�rayla E�refo�ullar�, Germiyano�ullar� ve Karamano�ullar� Beylikleri egemenli�inde kalm��t�r.

�ehir, Osmanl� �mparatorlu�u döneminde geni�leyerek büyümü�tür. Fatih Sultan Mehmet'in sadrazamlar�ndan Gedik Ahmet Pa�a, Karaman Seferi s�ras�nda Afyonkarahisar'da konaklam�� ve 1472-1477 y�llar� aras�nda yap�m� tamamlanan Gedik Ahmet Pa�a Külliyesi'ni(sübyan mektebi, medrese, hamam, imaret ve camii'den müte�ekkil) yapt�rm��t�r. Bunun yan�nda çok say�da mescit, cami, medrese yap�lm��t�r. Mevlevîlik tarikat�n�n yay�ld�� merkez olan Afyonkarahisar'daki Mevlevi Tekkesi'nin 19.yy.'da yanmas�ndan sonra dönemin padi�ah� II. Abdülhamid Han taraf�ndan yapt�r�lan Mevlevî Tekkesi (Bugün cami olarak kullan�lmaktad�r.) önemli mimarî eserlerdendir.

�stiklâl Sava�� y�llar�nda Afyonkarahisar, Ba�komutanl�k Karargâh� olmu�, Millî Mücadeleyi zafere ula�t�ran Ba�komutanl�k Meydan Sava��, Afyonkarahisar'da da verilmi�tir. Kurtulu� Sava��nda, Büyük Taarruzdan bir gün sonra 27 A�ustos 1922 günü, saat:17.oo'de Türk ordular� Afyonkarahisar'a girmi� bundan sonra Ba�komutanl�k ve Garp Cephesi Karargâh� Afyonkarahisar'a ta��nm�� ve karargâh olarak kullan�lm��t�r. Atatürk, 28 A�ustos1922 günü Afyonkarahisar'daki karargâh�na gelmi�, büyük zafere kadar çal��malar�n� buradan idare etmi�tir.

AFYONKARAH�SAR KALES� ;

"Düzlükte, gelip geçse de yol, Afyonkarahisar'dan
Ey yolcu, görünmez Afyonkarahisar, istasyondan
�ayet vaktin olursa t�rman Kale'ye
Bak Afyonkarahisar'a gökyüzünde bir balkondan"

Diyor Ozan Arif Nihat Asya dizelerinde. Gerçekten de bir kentle, �airlere, alimlere, sanatç�lara, mescitlere, mahallelere ad�n� veren , destanlarda, efsanelerde, türkülerde, manilerde ku�aktan ku�a�a aktar�lan, yerden tam 226 metre yükseklikteki trakit bir kaya kütlesi üzerine kurulmu� bulunan Karahisar Kalesi için "Gökyüzünde bir balkon" dan ba�ka nas�l bir nitelendirme yap�labilir ki?

Öyle san�yoruz ki, Afyonkarahisar deyince Karahisar Kalesi'ni, Karahisar deyince de Afyonkarahisar'� hat�rlamamak mümkün de�ildir. Afyonkarahisar �ehri ile özde�le�en Karahisar Kalesi'nin günümüzden yakla��k 3 bin 340 y�l önce, �sa'dan Önce 1340'l� y�llarda Arzava ülkesine sefer düzenleyen Hitit Kral� II.Mur�il taraf�ndan, askerlerinin k�� geçirmeleri amac�yla yap�ld�� san�lmaktad�r.Kale'nin o zaman ki ad� Hapanuva, yani " Yüksek Tepe �ehri " dir. Daha sonra Mira Kuvalya Krall��'n�n egemenli�ine b�rak�lan Hapanuva eteklerine Frigler zaman�nda köy kurulur ve "Akronio" ya da "Akroniom" ad�n� al�r. S�ras�yla Lidyal�lar, Persler ,Helenler, Bergama Krall��,Pont krall��, Romal�lar ve Bizansl�lar'�n egemenli�inde kalan Kale, Hicret'ten sonra �stanbul'u fethetmek amc�nda olan Emevi Halifelerinin ,Anadolu'ya yapt�klar� seferler s�ras�nda birkaç kez el de�i�tirdikten sonra , Alparslan'�n o�lu Melik�ah zaman�nda Selçuklu topraklar�na kat�lm��t�r. Daha sonra Devlet Hazineleri2nin Kale 'de saklanmas�ndan dolay� "Karahisar-� Devle" yani "Devletin Karahisar�" ad�n� al�r. Anadolu Beylikleri döneminde Sahipo�ullar� ve Germiyano�ullar�'^n�n hüküm sürdükleri Karahisar-� Devle ,1392 y�l�nda Y�ld�rm Beyaz�t taraf�ndan Osmanl� topraklar�na kat�l�r. Ankara Sava��'ndan sonra Timur ordular�n�n hakimiyetine giren Karahisar-� Devle, Timur'un beylere, topraklar�n� geri vermelri üzerine Germiyano�ullar�'na, daha sonra vasiyet yoluyla 1428 y�l�nda Osmanl� Türk Birli�i'ne kat�l�r. Anadolu'daki di�er karahisarlarla kar��amams� için " Karahisar-� Sahib" yani " Sahibinin Karahisar�" ad�n� al�r. Mevcut �eriye Sicillerine göre Karahisar'�n ba��na Afyonkarahisar kelimesi ilk kez 1651 y�l�nda gelmi� ve o günden bu yana Afyonkarahisar ad� ile an�l�r olmu�tur. Burada yeri gelmi�ken bir noktaya dikkat çekmek istiyorum: Karahisar kalesi, Selçuklu hakimiyetinden ba�layarak içinde bulundu�u kente ad�n� vermi� hatta bu ad, Cumhuriyet 'in ilk y�llar�nda da kullan�lm��t�r.Ne yaz�k ki, daha sonra resmi bir karar olmamas�na ra�men, Afyonkarahisar ad�, uzunlu�u nedeniyle k�salt�lm�� ve karahisar ad� at�larak "Afyonkarahisar" biçiminde kullan�lmaya ba�lanm��t�r. Oysa ki �ehrimizin gerçek ad� Afyonkarahisar'd�r. Dünyada ülkeler ve �ehirler kendi aslar� üzerine tarih yaratmaya çal��rken, ba�tan ba�a tarih olan "Karahisar"�n �ehrimizin ad�ndan kald�r�lm�� olmas� üzücüdür.

Efsanelerde Karahisar Kalesi 3 bin 340 y�ll�k bir geçmi�e sahip olan Karahisar kalesi, defalarca el de�i�tirmi�, öyle san�yoruz ki her defas�nda yeni bir efsane, yeni bir destana mekan olmu�tur. Yukar�da da sözünü etti�imiz gibi yerden 226 metre yükseklikteki trakit bir kaya kütlesi üzerinde kurulu bulunan Kale'yi fethetmenin öyle kolay bir i� olmad�� tart��mas�z bir gerçektir. ��te bu nedenle Battal Gazi'den Hazreti Ali'ye ,Beybö�rek'ten Çavu�ba��'na ,Horoz Dede'ye kadar pek çok efsane anlat�l�r Karahisar Kale'si için �lginçtir ki, anlat�lan bu efsanelerin izleri, günümüzde bile varl��n� korumaktad�r. Halk aras�nda anlat�lan Hazreti Ali ya da Düldül'ün ayak izleri efsanesine göre, �slam halifelerinden Hazreti Ali, at� Düldül'ün üzerinde da�dan da�a uçarak sefer yapmaktad�r. ��te böyle seferlerin birinde Afyonkarahis'a gelen Hz. Ali, H�d�rl�k Da��'nda konaklamak için sertçe yere bas�nca, buradaki bir kaya üzerinde aya��n�n izi kal�r. Daha sonra H�d�rl�k'tan Kale'ye atlayan Düldül, burada da dizginlenince bu kez ön aya��n�n izi bir kayan�n üzerinde kal�r. Hz. Ali, Düldül'ü sulamak için su yala��na vard��nda, at� ba�layacak bir yer bulamaz ve dört parma�� ile yala��n yan�ndaki bir ta�a vurarak ta�� deler ve at� buraya ba�lar. Yukar�da da belirtti�imiz gibi Afyonkarahisar Kalesi'nde bugün Düldül'ün ayak izi ile at�n ba�land��na inan�lan kaya üzerinde delik, hala varl��n� korumaktad�r. Karahisar Kalesi ile ilgili bir ba�ka efsane ise Battal Gazi ile ilgilidir: Afyonkarahisar'da 740 y�l�nda öldü�ü konusunda tarihçilerin birle�ti�i Battal Gazi ile yak�n arkada�� Ahmet Tarhan kaleyi ele geçirmek için s�k� bir ku�atma yapar, içeridekilerin d��ar�s� ile bütün ba�lant�lar�n� keser. Kale komutan�, bunun üzerine Bizans �mparatoru' na haber salar ve 100 000 ki�ilik bir ordu yard�m için yola ç�kar. Kalenin burçlar�ndan Battal Gazi'yi görerek a��k olan komutan�n güzel k�z� O'na bir kötülük gelmemesi için çimler üzerinde uyumakta olan Battal Gazi'ye ba��r�r, ancak duyuramaz. Sonra bir ka��t yazar, ta�a sararak üzerine atar. Battal Gazi, bir iki k�p�rdand�ktan sonra hareketsiz kal�r. Battal'�n uyunmad��n� gören k�z tela�lan�r, babas�na Türklerin komutan�n�n çay�rda uyudu�unu söyler ve güya O'nu öldürmek için zehirli bir hançer ister. Battal Gazi'nin yan�na gelen k�z onu ölmü� olarak bulur. Çünkü att�� ta�, Battal'�n kula��na gelmi� ve ölümüne neden olmu�tur. K�z üzülür ve hançeri kendi kalbine saplayarak hayat�na son verir. Bizans ordusu kalenin eteklerine geldi�inde amans�z bir sava� ba�lar, Ahmet Tarhan askerleriyle birlikte �ehit olur. Ahmet Tarhan Karahisar Kalesi'nin eteklerinde, �u anda Ulu Camii 'nin kar��s�ndaki mezar�na gömülür. Yenilgiden sonra çok �iddetli bir f�rt�na ba�lar ve Battal'�n cesedini Eski�ehir dolaylar�na atar. Böylece Bizansl�lar, Battal Gazi'nin öldü�ünü anlayamaz ve daha uzun süre onun korkusuyla ya�arlar. �u andaki Olucak Çe�mesinin, Çavu�ba� mahallesinin ve Çavu� Dede mezar�n�n do�u�u ile ilgili olarak anlat�lan Çavu�ba�� ya da Çavu� Dede efsanesi ise �öyledir: Afyonkarahisar sanca�� Türk egemenli�ine girmeden önce burada valilik yapan ki�iye Türk hükümdar� elçiler göndererek kalenin Türklere teslimini ister. Her defas�nda ret cevab� al�nmas� üzerine hükümdar en güçlü Çavu� Ba��n� Karahisar Kalesi'nin al�nmas� için görevlendirir.Çavu�ba�� askerleriyle birlikte birkaç gün içinde Muttal�p ba�lar�na gelir. Bunu haber alan kale komutan�, kaleye kapanarak savunma düzeni al�r. Ertesi sabah Türk askerleri Karakuyu'ya ula��r. Su stoku tükenen askerler, Karakuyu'da su içmek isterler ama su sa�l��a zararl� oldu�u için vazgeçerler.Bunun üzerine çevrede su aramaya ba�larlar ancak bulamazlar. Durum Çavu�ba��na bildirilir. Çavu�ba��, yan�na birkaç ki�i alarak Ya�dan denilen kayal�klara do�ru gider. Çok yüksek bir kayan�n önünde baz� dualar m�r�ldan�r ve "Burada bir su olacak" diye ba��r�p k�l�c�n� kayaya vurur. K�l�ç darbesiyle yar�lan kayadan su f��k�r�r. Çok güzel ve �ifal� olan su askerlerin yorgunlu�unu giderir. Dinlenen ordu bir Cuma günü kaleye sald�r�r ve kale zapt edilir. �ehitler aras�nda Çavu�ba�� da vard�r. Bugün Afyonkarahisar'�n Çavu�ba� mahallesindeki Olucak suyu güzel bir memba suyu olarak vatanda�larca içilmektedir. Olucak çe�mesinin kar��s�ndaki Çavu� Dede mezar� dertlilerin derman arad�klar�, adaklar adad�klar� küçük bir türbe olarak varl��n� korumaktad�r.

Dilek Yeri Karahisar Kalesi

Karahisar Kalesi, tarihi boyunca, evlenmek isteyen k�zlar�n iyi bir k�smet diledikleri, k�smeti ba�l� olanlar�n k�smetlerinin aç�ld�klar� yer olmu�tur. �nan��a göre, taliplisi ç�kmayan yada evlenme zaman� gelmi� k�zlar yanlar�nda ya�l� bir kad�nla birlikte Cuma günü Karahisar kalesinin yolunu tutarlar. Ancak yanlar�na birde asma kilit al�rlar, kilit kaleye ç�k�lmadan önce kilitlenir. Kaleye ç�k�ld�ktan sonra, ya�l� kad�n kaleye ç�k�lmadan önce kilitlenmi� olan kilidi k�zlar�n ba�lar�nda açarak, inan��a göre bahtlar�n� açar. Daha sonra k�zlar K�z Kulesi'nden

"Baht�m baht�m
Alt�n taht�m
Evlenecek vakt�m"

Diyerek ba��r�rlar. �nan�lan odur ki tahminen bir hafta sonra bu k�zlara hay�rl� birer nasip ç�kar ve ni�anlan�rlar.
Bu gelenek, H�d�rellez 'de daha çok ilgi görmekte ve H�d�rellez sabah� erken saatlerde kaleye ç�kan k�zlar, K�z Kulesi'nden dileklerini ba��rmaktad�rlar. Kimi zaman kad�nlar�n ya da erkeklerinde K�z Kulesi'nden

"Çocu�um olacak vakt�m"
"Okulu bitirecek vakt�m"

gibi dileklerde bulunduklar� da gözlenmektedir.
Kaledeki K�z Kulesi'nin yan�nda bir �arapnel oyu�u gibi insan boyunda olan ta��n içine yatan kad�nlar çe�itli dileklerde bulunurlar.

Kalenin kap�s�n�n kemerinde bulunan bir oyu�a, bir dilek tutulup 3 ta� at�lmaktad�r. E�er ta�lar�n 3'üde oyu�a girerse dile�in yerine gelece�ine inan�lmaktad�r.

Yine kalenin kap�s�n�n önündeki uçmak a�ac�na insanlar üzerlerinden bir bez ya da ip parças� kopararak ba�lamak suretiyle dilekte bulunmaktad�r.

Manilerde Karahisar Kalesi

Yörelerin co�rafi yap�lar�ndaki önemli varl�klar, o merak�n�n folkloüne 1. derecede yans�maktad�r. Söz gelimi:S�rada�lar, ovalar, akarsular, göller, yaylalar, kaleler ve di�erleri...Afyonkarahisar �ehrinin de yerden 226 metre yükseklikteki bir kaya kütlesi üzerine kurulmu� olan kalesi de önemli bir tarihi yap� olmas�n�n yan� s�ra, co�rafi özelli�i nedeniyle halk folklorünün en yayg�n biçimlerinden biri olan manilerde geni� biçimde yer alm��t�r.

Afyon da�lar içinde
Gül yapraklar içinde
Afyon'u Allah korusun
Kalesi var içinde
Saç�m uzun öreyim
Göz ya��m� sileyim
E�il Afyon kalesi
Ben yarimi göreyim
Diye mani yakan diller, bazen sevdiklerine sitemlerini manilerle gönderirken Karahisar Kalesi'nden söz etmeden geçememi�lerdir:
Hisar�n ard� diken
Yakt�n beni gül iken
Allah da seni yaks�n
Üç günlük gelin iken
Kaleden indim ini�
Mendilim dolu yemi�
Yare sald�m yememi�
Kendisi gelsin demi�
Afyon'un kalesine
Ku� konmu� tepesine
S�rçadan saray yapsan
Varmam senin gibisine
Kalenin ard�nday�m
Saatin dördündeyim
Eller derin uykuda
Ben yarin derdindeyim
Genç k�zlar�n at��ma manilerinde de Karahisar Kalesi'ni bulmak mümkündür:
Kaleden att�m kaz�
Ayaklar� k�rm�z�

Senin varaca��n o�lan
Ayakkab� h�rs�z�
Kalenin alt� tand�r
Yand�r Allah�m yand�r
Senin varaca��n o�lan
Hem b�y�kl�, hem kambur
Türkülerde Karahisar Kalesi
Halk�n duygular�n�n, özlemlerinin, dileklerinin, ac�lar�n�n, a�klar�n�n, sevilerinin, hasretlerinin, kahramanl�klar�n�n saza ve söze döküldü�ü türkülerde yöreye ait folklorik özellikler, mahalli motifler a��r basmaktad�r. Afyonkarahisar halk� da içinde ya�ad�klar� �ehir ile özde�le�en Karahisar Kalesi üzerine türkü yakmadan edememi�tir.
Af(i)yon'un (aman aman) ortas�nda kalesi
Üzerinde vard�r k�zlar kulesi
Sözleriyle ba�layan türkü, Afyonkarahisar'�n en tan�nm�� türkülerinden biri olarak Türkiye Radyolar�nda çal�n�p söylenmektedir.
Bir ba�ka türküde ise Karahisar Kalesi'nden
Karahisar Kalesi bükülür gelir
Zülüfler gerdana dökülür gelir
Dizeleriyle söz edilmektedir.
Çemberin Dalda Kald� türküsünde geçen
Kalenin ard� p�nar
Elimi soksam donar
Ne k�z oldum ne gelin
Yüre�im ona yanar
Kalenin ard� bostan
Y�k�ls�n Arabistan
Arabistan k�zlar�
Ne don giyer ne fistan
Dörtlüklerinde de kaleden söz edilmekte ve bu türkü ayn� zamanda bir kad�n oyun havas� olarak çal�n�p söylenmektedir.
Her ne kadar Karahisar Kalesi ile ilgisi olmasa da Kara Hüseyin adl� Emirda� türküsünde geçen
Karasar dam�n� yard�mda kaçt�m
Su vermez yoluna sar(�) alt�n saçt�m
Fili�in Hatça'y� ald�mda kaçt�m
Dizelerindeki "Karasar" kelimesi , Karahisar'�n halk aras�nda söylenen bir biçimi olmas� nedeniyle dikkat çekicidir. Kimi köylerde de Karahisar " Kareysar" olarak söylenmektedir. Halk aras�nda söylendi�i gibi almak gerekirse buna " Garasar "
Ya da " Gareysar " demek daha do�ru olacakt�r.

�simlerde Karahisar Kalesi
Afyonkarahisar'da yeti�en birçok alim, sanatç�, �air, mutasavv�f, kumandan ve devlet adamlar� "Karahisari" lakab�n� gururla ta��m�z ve bununla me�hur olmu�lard�r.
-Ahter-i Kebir adl� Arapça-Türkçe lugat�yla tan�nan Muslihiddin Mustafa bin �emseddin Karahisari (AHTER�),
-�amil-ül Lüga adl� Farisiçe-Türkçe lugat�yla tan�nan �mado�lu Hasan Karahisari,
-Ünlü mutasavv�f Abdurrahman Karahisari ( M�s�rl�o�lu-M�sri Sultan ),
-Alim,Mevlana Hattat Haydar bin Ebilkas�m Karahisari,
-Ünlü Hattat Ahmed �emseddin Karahisari,
-Hattat Karahisari Dervi� Mehmet
Karahisari ad�yla ün kazanm�� Afyonkarahisarl�lard�r.
Bu arada Afyonkarahisar �ehrinde �u anda baz� duvarlar� ayakta kalabilmi� olan Kale Mescidi adl� bir camii, Kale ve Hisarard� adlar�yla an�lan iki de mahalle bulunmaktad�r.

Karahisar Kalesi ile �lgili Di�er �nan��lar
Halk aras�nda Karahisar Kalesi'ne bir kez t�rmanan bir ki�inin 7 y�l Afyonkarahisar'dan ayr�lmayaca��na ili�kin bir inanç vard�r. Bu inanç ne kadar do�rudur bilemeyiz ama yüzy�llar�n deneyimine dayanan ve bilimsel olarak aç�klamas� da yap�labilen bir di�er inanç vard�r ki o da " Karahisar Kalesi'nin ard� karar�nca Afyonkarahisar'a ya�mur ya�d��d�r." Olay� bilimsel yönden �öyle aç�klamak mümkündür: Yurdumuza ya��lar genellikle Kuzeybat�dan ve güneybat�dan, yani Balkanlarla Orta Akdeniz üzerinden gelmektedir. Ya�� sistemleri Ege, Orta Anadolu ve Do�u Anadolu üzerinden yurdumuzu terk etmektedir. ��te Karahisar Kalesi'de Afyonkarahisar kentinin bat�s�na yak�n bir yerde kurulu bulundu�undan ya�mur bulutlar� sürekli olrak kalenin arkas�ndan gelmekte ve Karahisar Kalesi'nin arkas� karar�nca Afyonkarahisar'a ya�mur ya�maktad�r.

D��ER BA�LIKLAR

Afyonkarahisar Tarihi